Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Maria Więckowska, Pamięci córki i inne wiersze z lat 1942-1944

Pobieranie e-booka

Wybierz wersję dla siebie:

.pdf

Jeśli planujesz wydruk albo lekturę na urządzeniu mobilnym bez dodatkowych aplikacji.

.epub

Uniwersalny format e-booków, obsługiwany przez większość czytników sprzętowych i aplikacji na urządzenia mobilne.

.mobi

Natywny format dla czytnika Amazon Kindle.

Zbiór sześciu utworów Marii Więckowskiej składa się na głęboko poruszającą, wielowątkową historię matki-Żydówki i jej piętnastoletniej córki. To historia związana ściśle z Zagładą, losami Żydów w Europie i w czasie II wojny światowej w okupowanej Polsce, ale też z dziejami Warszawy i dwoma powstaniami: w 1943 oraz 1944 roku.

Pierwszy wiersz zatytułowany Oskarżam, datowany jest: „Grochów 7 lipca 1942”. Grochów to dzielnica prawobrzeżnej Warszawy, a więc poza obrębem utworzonego w 1940 roku getta warszawskiego; autorka zapewne ukrywała się po tzw. „aryjskiej” stronie. Wiersz ma charakter modlitwy do Boga z prośbą o wybawienie, przypomina biblijne dzieje narodu żydowskiego, wskazuje, że i Mojżesz, i Jezus z tego narodu się wywodzili i że jak kiedyś Jezus, tak obecnie cały naród wydany jest na mękę i ukrzyżowanie.

Kolejne dwa utwory, powstałe jednego dnia, 24 kwietnia 1943 roku (incipity „Wysepko mała…”, „Garstko maleńka…”) stanowią poetycką reakcję na trwające od 19 kwietnia powstanie w getcie warszawskim. Oba wiersze stanowią wypowiedzi skierowane do walczących z przeważającymi siłami powstańców, oba są pełne podziwu ich dla bohaterstwa. O ile pierwszy z wierszy zawiera jeszcze cień nadziei na „cud Dawida”, który pokonał Goliata, drugi tekst mówi raczej o krwawej ofierze, czynie przeciwstawiającym się „perfidnej legendzie” pomawiającej o tchórzostwo, chciwość i podłość naród żydowski. Czyn powstańczy stanowiłby ocalenie honoru, przywrócenie dobrego imienia i odwet na zbrodniarzach. Choć wspomina się tu o historii powstań Machabeuszy, to jednak perspektywą jest godna śmierć, osiągnięcie wolności ducha i jego wzmocnienie: wszystko to ma być dziedzictwem dla przyszłych pokoleń.

Następny tekst, Europa, z datą 16 grudnia 1943 zawiera pełne rozpaczy S.O.S., wezwanie o pomoc do prezydenta Stanów Zjednoczonych Roosevelta z głębi znękanej zbrodniczą wojną Europy. Tekst zawiera również modlitewne wezwania do Boga o zmiłowanie i kończy się dramatycznym wersem „Dym gryzie oczy. Gore! Ratuj nas Boże!”

Ostatnie dwa wiersze w tym szczupłym zbiorze poetyckich notatek z Zagłady poświęcone są córce Mirusi, Irence, Miriam, która poszła walczyć i zginęła w 1944 roku. „«Mamo, do lasu pójdę / Odwet za zbrodnie, wolność zdobyć w walce» / I… na Śmiałej, przy forcie cytadeli przestało bić Twe serce…” — pisze autorka wiersza Córce — Mirusi. Dziewczyna poległa w powstaniu warszawskim, podobnie jak wielu innych Żydów-Polaków, głęboko wkorzenionych w kulturę polską, m.in. Krzysztof Kamil Baczyński. Drugi wiersz to przejmujący tren, śpiewne opłakiwanie grobu córki; podmiot liryczny — matka mówi w nim o ciszy „bratnich mogił Tych, co bez strachu szło tworzyć z ciał swych szańce”. Tekst ten, pełen czułości, z powracającym w anaforach słowem „Otula cię” jest zarazem opłakiwaniem ruin miasta. Oto wraz z córką, nastoletnią, śmiałą bojowniczką:

„Znikły drzewa, ogrody, ulice, / Legły jako towarzysze broni / Zwaliły się domy wywrócone na nice / Wszystko runęło coś kochała w swym życiu / Legło, jak Ty”.

Ta książka jest dostępna dla tysięcy dzieciaków dzięki darowiznom od osób takich jak Ty!

Dorzuć się!

O autorze

Maria Więckowska

Ur.
ok. 1903 r.
Najważniejsze dzieła:
Oskarżam, (Wysepko mała...), (Garstko maleńka...), Europa (,,Jestem jedna wielka boleść ..."), Córce – Mirusi, Pamięci córki

Poetka narodowości żydowskiej. Jej wiersze ukazały się drukiem po raz pierwszy w antologii Tango łez śpiewajcie muzy. Poetyckie dokumenty Holokaustu w opracowaniu Bożeny Keff (Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma, Warszawa 2012).

O autorce zachowały się szczątkowe informacje zamieszczone jako adnotacje w teczce z jej utworami w Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (ŻIH): ,,Rękopisy i maszynopis. Niektóre wiersze podpisane Ela Rozenblatt”. W książce Tango łez... przy utworach Więckowskiej znajduje się informacja, że autorka sama po wojnie przesłała wiersze, przytoczony jest również list od niej do ŻIH podpisany M. Węckowska, w którym informuje, że niebawem wyjeżdża (nie jest jasne, czy z Warszawy, czy z Polski).

W bazie danych dotyczącej getta warszawskiego Centrum Badań nad Zagładą Żydów PAN zachowały się informacje o Eli Rozenblatt, ur. w 1903 r., przed i po wojnie zamieszkałej w Warszawie. Zachowała się również informacja o dr. Więckowskim, który przechowywał żonę chirurga Rosenblatta. ,,Żona chirurga dr Jana Rosenblatta ukrywała się w okresie od utworzenia getta do powstania warszawskiego u dr Więckowskiego, nie tając swojej obecności i wychodząc z domu. Jej mąż był w czasie wojny w wojsku angielskim. Jego nieostrożne dowiadywanie się listowne o adres żony spowodowało najście gestapowców poszukujących Żydówki. Uratowały ją papiery zmarłej bratowej dr Więckowskiego i potwierdzające jego zeznanie w Gestapo".

W innym miejscu pojawia się informacja dot. córki Eli Rozneblatt, której dane pokrywają się z treścią utworów literackich Więckowskiej: ,,13-letnią córkę pani Rosenblattowej dr Więckowski umieścił w klasztorze, w którym dożyła do powstania; wzięła udział w walkach i zginęła na posterunku".

Informacje te wskazują, że Maria Więckowska to nazwisko przybrane przez Elę Rozenblatt (a. Rosenblatt) i że autorka, choć przeżyła Zagładę, z dużym prawdopodobieństwem już nie żyje.

Dołożyliśmy wszelkich starań, żeby ustalić aktualną tożsamość i dokładną datę śmierci autorki, ale nie było to możliwe. Przyjmujemy, że utwór ten jest w domenie publicznej — bądź autorka zmarła 70 lub więcej lat temu, bądź pierwsze rozpowszechnienie nastąpiło 70 lub więcej lat temu, a brak danych o tożsamości (imieniu i nazwisku zmienionym w czasie wojny, po niej, lub przyjętym po emigracji) każe traktować te utwory jako pisane przez autora, którego twórca nie jest znany (Art. 36(2) Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 r.). Jeżeli ktokolwiek posiada informacje o tożsamości i/lub dokładnej dacie śmierci autorki, bardzo prosimy o kontakt.